"Eirene" - Centrum Diagnozy i Terapii Zaburzeń Neurorozwojowych 

ADHD

urwisy na zakupach

„Maciusiu, nie dotykaj tego!”

„Maciusiu, stój spokojnie, nie wyrywaj się, proszę”!

„Maciusiu, zostaw „! „Maciusiu nie biegaj”! „Uważaj, przewrócisz małe dziecko”!

„Maciek, przestań ! Nie kupię Ci tego! „Tego też nie !” – w centrum handlowym słychać podniesiony głos młodej kobiety. Ale to tylko preludium , za chwilę rozlega się doniosły wrzask małego, uroczego , niebieskookiego chłopca. Ponieważ matka nie reaguje, Maciuś zaczyna tupać nóżkami, rzucił się na podłogę , wrzeszczy jeszcze głośniej niż przed chwilą, macha nogami i rękoma tak gwałtownie, że trudno do niego podejść. Matka zdejmuje z półki upragnioną zabawkę , której jeszcze przed chwilą nie chciała kupić synowi i pokazuje chłopcu tarzającemu się po podłodze. Malec nie przestaje wrzeszczeć, ale podnosi się i głośno zawodząc przytula upragniony traktor do piersi . Awantura powoli zamiera.

Diabeł wcielony? Dyktator? Mały tyran ?

A może ADHD?

Co należy rozumieć przez zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (AD/HD ) ?

To zaburzenie, które pojawia się przed szóstym rokiem życia, charakteryzuje się nadmierną aktywnością dziecka, olbrzymią impulsywnością, zaburzeniami koncentracji uwagi i brakiem wytrwałości. Te charakterystyczne cechy zachowań występują stale, niezależnie od sytuacji. Specjaliści nazywają to stałym wzorcem zachowań. Dzieci z ADHD są nadmiernie impulsywne co oznacza, że są bardzo aktywne, szybkie w działaniu, najpierw coś zrobią, a dopiero potem pomyślą. Są bardzo ruchliwe, ciągle biegają, krzyczą, hałasują, wiercą się, przeszkadzają innym. Często łamią wszelkie obowiązujące zasady i reguły. U dzieci z ADHD ( a także u młodzieży i dorosłych , bo z ADHD się nie wyrasta[1] ) w sferze emocjonalnej obserwuje się skłonność do raptownych zmian nastrojów, napadów złości i depresji.

To właśnie nadmierna impulsywność powoduje, że jeśli dziecku się coś nie uda, albo jeśli nie zostaną spełnione jego życzenia występują napady złości, zachowania agresywne , kłótnie i bójki.

Dzieci nadpobudliwe często błaznują w grupie, wygłupiają się, ale też bardzo często próbują w niej dominować. To nie zawsze rówieśnikom się podoba i często dochodzi do odrzucenia dziecka w grupie. Dzieci z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej niesłusznie oceniane są tylko pod kątem zachowania, które bardzo często pozostawia wiele do życzenia ,jest nieakceptowane, ponieważ nie spełnia oczekiwań społecznych. A przecież wzmożone roztargnienie dziecka z ADHD, niepokój, zaburzenie umiejętności koncentrowania uwagi, powodują, że dziecko ma kłopoty z nauką, z zapamiętywaniem materiału dydaktycznego. To z kolei powoduje niechęć do wszystkich czynności wymagających wysiłku umysłowego i niechęć do szkoły w ogóle. Pojawiają się wówczas typowe dla tego problemu, zachowania opozycyjno-buntownicze i prowokacyjne. Na skutek wzmożonych trudności w uczeniu się, częstego odrzucenia przez rówieśników, dzieci z ADHD czują się osamotnione i zagubione. Może to spowodować obniżenie wiary we własne możliwości, wzrost reakcji lękowych i skłonność do zaburzeń nastroju i depresji. Może również i niestety często tak się dzieje - pod maską agresji i buntu, pojawić się nawykowe zachowanie ukrywające niepewność , słabość i lęk.

W wyniku utrzymujących się przez wiele lat objawów nadpobudliwości psychoruchowej u dzieci, rodzice często czują się bezsilni, zmęczeni i również zagubieni. Dlatego terapia dzieci z ADHD przebiega równolegle z psychoedukacją rodziców , którzy uczą się między innymi rozróżniania objawów zaburzenia od innych niepożądanych zachowań, wynikających często z typowych błędów wadliwego systemu wychowawczego.

Małe dzieci nie znają reguł, jakie rządzą ich otoczeniem. To od dorosłych zależy, jakie przepisy i prawa będą obowiązywać w ich dziecięcym świecie. Jeśli nauczymy dziecko , że „niegrzeczny stołek” , o który Maciuś się potknął wymaga klapsa – nie zdziwmy się , że następnym razem, gdy Maciuś potknie się o nogę kolegi - solidnego klapsa od Maciusia otrzyma właśnie ten kolega. W zachowaniu Maciusia będzie to naturalny odruch radzenia sobie z bólem i wewnętrznym napięciem .

Rodzice muszą wyznaczyć dziecku stałe granice, jasno określone i konsekwentnie przestrzegane. Tylko wtedy dziecko będzie się czuło pewnie i bezpiecznie – bowiem naturalny podział ról społecznych będzie zachowany. Dorosły będzie ustalał reguły i kontrolował sytuację, a malec będzie mógł spokojnie się rozwijać, mając wewnętrzny komfort , że mądry, silny i „wszystkorozumiejący” dorosły go chroni.

Powszechnym błędem jaki popełniają rodzice jest nieprawidłowe rozumienie bezstresowego wychowania. Chcąc zapewnić optymalne warunki rozwoju swojemu dziecku, dorośli bardzo często pozostawiają malcom maksymalną swobodę i nie ograniczają jego aktywności, sądząc , że będzie to najlepsze dla jego rozwoju emocjonalnego. Niestety taka rodzicielska postawa przynosi odwrotny skutek. Małe dziecko czuje się niepewnie, ponieważ nie jest przygotowane do kontrolowania otoczenia szczególnie, że nie rozwinęła się jeszcze u niego refleksyjna świadomość umożliwiająca obiektywną ocenę sytuacji. Dziecko z czasem utrwala sobie fałszywy obraz własnej osoby, który w zetknięciu z rzeczywistością rozpada się w pył, przynosząc frustrację ,bo nie wszystko i nie wszyscy chcą się dziecku podporządkować. A stąd już krótka droga do poczucia zagrożenia, lęków i obniżenia poczucia własnej wartości tzw. samooceny.

Właściwie pojęte bezstresowe wychowanie polega na ustaleniu rozsądnych

( możliwych do spełnienia ) zasad, oraz , co jest najtrudniejsze, żelaznej konsekwencji w ich przestrzeganiu. I dotyczy to wszystkich dzieci . Tych ze stwierdzonym zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD ) także. Nie bójmy się zatem stawiać dziecku granic, bądźmy konsekwentni w ich przestrzeganiu. Szanujmy uczucia dziecka, pozwólmy mu się smucić i złościć ,być niezadowolonym z naszych decyzji , ale stanowczo sprzeciwiajmy się zachowaniom nieakceptowanym społecznie, przekraczającym przyjęte zasady. Bądźmy konsekwentni zawsze i wszędzie , w każdej sytuacji i w każdym miejscu. W centrum handlowym także . Dzieci bardzo często źle się zachowują w czasie robienia zakupów. Są podekscytowane , pobudzone ruchowo, a intensywne, białe światło, hałas i duży ruch dodatkowo jeszcze wzmacniają te reakcje. Zagospodarujmy im czas, pozwólmy im aktywnie uczestniczyć w zakupach, niech pchają wózek, trzymają w rączkach listę zakupów, zdecydują, które chrupki kupić. Jeśli zdarzały się wcześniej prawdziwe awantury w sklepie , do następnej wyprawy na zakupy musimy się lepiej przygotować. Po pierwsze , przygotujmy dziecko emocjonalnie – na dzień lub dwa przed wizytą w centrum handlowym, poinformujmy dziecko o planowanych zakupach i o tym co będziemy kupować. To będzie również doskonały moment na przypomnienie malcowi wszystkich obowiązujących zasad oraz na negocjacje w ważnych sprawach typu „a kupisz mi …..?”. Pamiętajmy jednak, aby nie kusić dziecka obietnicami, których potem nie będziemy mogli spełnić.

A co zrobić jeśli mimo przygotowań, w miejscu publicznym zdarzy się dziecięca histeria?

• Daj dziecku jasny, krótki i prosty komunikat . Nie mów - ‘”Bądź grzeczny” powiedz – „Nie biegaj , nie podoba mi się to!”

• Nie musisz spełniać wszystkich zachcianek dziecka, większość z nich to tylko test na ile może sobie pozwolić.

• Pamiętaj, najlepszą , chociaż najtrudniejszą metodą walki z dziecięcą histerią w miejscach publicznych jest ignorowanie jej.

Jeśli będziemy zwracać uwagę na zachowania nieakceptowane , to będziemy je wzmacniać , a nie eliminować. Dużo uwagi poświęcajmy więc dzieciom wtedy, gdy są grzeczne, gdy jesteśmy zadowoleni z ich zachowania. Chwalmy je i nagradzajmy za dobre zachowanie , a będą robić wszystko, aby je powtarzać.

Irena Sosin

[1] ADHD to zaburzenie neurorozwojowe związane z deficytami równowagi neurochemicznej w mózgu. Niski poziom dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym powoduje objawy nadruchliwości , impulsywności ( zbyt niskie hamowanie ), natomiast zbyt niska transmisja serotoninowa związana jest z lękiem , depresją , zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi i agresją. ADHD wraz z wiekiem dziecka zmienia swój charakter objawowy. Dominujaca nadruchliwość dziecka, która do 4r.ż. jest rozwojowa, ustępuje zaburzeniom emocjonalnym , społecznym, depresyjnym oraz poznawczym.