Terapia behawioralna i CBT
Metody pracy z dziećmi oraz z młodzieżą nadpobudliwą psychoruchową. Zajęcia indywidualne i grupowe.
-
Nie opracowano dotychczas jednej, skutecznej, sprawdzonej metody poprawiającej funkcjonowanie pacjenta z nadpobudliwością psychoruchową .
-
Nie sądzę też, aby w ogóle taką metodę kiedykolwiek opracowano. Niezwykła złożoność i różnorodność symptomów tego zaburzenia wymaga różnorodnego, specjalistycznego podejścia leczniczo-usprawniającego obejmującego nie tylko osobę z ADHD, ale także rodziców, opiekunów , nauczycieli i wychowawców zajmujących się dzieckiem czy młodzieńcem impulsywnym, nadpobudliwym.
-
Często oddziaływania psychologiczne, edukacyjne, społeczne, psychoterapeutyczne czy inne mają opinię nieskutecznych nie dlatego, że są źle dobrane , także nie dlatego, że realizują je słabo do tego zadania przygotowani terapeuci, ale dlatego, że odbywają się w izolacji.
-
Jedynie skuteczny może być system oddziaływań powstały jako wynik wielodyscyplinarnej, wnikliwej diagnozy. Jedynie kompleksowość podejścia usprawniającego ma sens i zaspokaja wszystkie, tak bardzo złożone potrzeby terapeutyczne osób z nadpobudliwością psychoruchową.
-
Terapia grupowa dla uczniów szkół ponadpodstawowych, realizowana w konwencji pomocy socjoterapeutycznej realizującej cele usprawniania funkcjonowania osób z ADHD jest jedną z możliwości oddziaływań i aby była skuteczna musi być prowadzona w taki sposób, aby była uzupełnieniem terapii indywidualnej.
-
Zgodnie z neuropsychologiczną teorią ADHD Russela Barkley`a przyjmuje się że istotą zaburzenia są nieprawidłowości w rozwoju mechanizmów samokontroli rozumianej jako zespół procesów, uruchamianych po to, aby móc dostosować się do wymogów sytuacji.
-
Osoby z nadpobudliwością psychoruchową mają kłopoty z kontrolą własnych zachowań, zaburzona jest u nich nie tylko kontrola nad ruchliwością , ale często świadomość własnego ciała, płynności ruchu, zakresu i możliwości ruchu w ogóle . Trudno im kontrolować procesy poznawcze, uruchamiać je i nimi sterować. Zaburzenia samoświadomości i samokontroli powodują znaczne trudności w rozpoznawaniu , rozróżnianiu , nazywaniu i kontrolowaniu emocji . Łatwość generowania, przeżywania i wyrażania uczuć, szczególnie tych najprostszych takich jak gniew i złość powoduje duże trudności w dostosowaniu reakcji emocjonalnych do sytuacji , a często uruchamia reakcje agresywne, nie tylko trudne do zaakceptowania, ale przede wszystkim zaburzające funkcjonowanie społeczne. Niskie hamowanie i zaburzona pamięć operacyjna to jedna z przyczyn trudności w kontroli zachowań. Nie bez znaczenia są także osobowościowe uwarunkowania tych niepożądanych zachowań.
-
Rozumienie istoty zaburzenia ADHD , świadomość możliwości i ograniczeń wieku rozwojowego pacjentów , determinuje stosowany program terapii indywidualnej i grupowej.
-
Bardzo ważna jest organizacja grupy , ujednolicenie pod względem wiekowym ( różnica wieku nie powinna przekraczać 2 lat ) oraz precyzyjne określenie szczegółowych zadań terapeutycznych dla grupy. Oddziaływania usprawniające powinny być prowadzone w kontekście sytuacyjnym jak najbardziej zbliżonym do rzeczywistości dlatego bardzo dobrze sprawdzają się grupy, w których obok osób z ADHD są inne osoby np. mające trudności komunikacyjne czy społeczne.
-
Trzeba jednak pamiętać , aby cele terapeutyczne były ściśle dopasowane do potrzeb uczestników ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki potrzeb osób z ADHD.
-
I tak pierwsza faza zajęć zapewniająca poczucie bezpieczeństwa i akceptacji w grupie powinna zawierać takie gry i zabawy, w których grupa poznaje się , zdobywa zaufanie, wzmacnia atmosferę życzliwości i otwartości . Powinny znaleźć się gry i ćwiczenia wzmacniające poczucie orientacji w przestrzeni, świadomość ciała, które usprawniają płynność i plastyczność ruchu, ale też wymuszają współdziałanie w grupie, planowanie i realizację wcześniej zaplanowanych czynności. To także dobry moment dla ćwiczeń koncentracji uwagi i nauki relaksacji.
-
Ćwiczenia koncentracji uwagi na sobie i innych, nauka udzielania pozytywnych informacji zwrotnych to doskonały wstęp do zadań usprawniających kontrolę w sferze poznawczej i emocjonalnej.
-
Następny etap to wydobywanie mechanizmów motywacyjnych i docieranie do elementarnej wiedzy o normach moralnych i funkcjonowaniu społecznym, a wszystko ujęte w formę ćwiczeń i zabaw grupowych tak, aby zajęcia były atrakcyjne , interesujące i zajmujące. I wreszcie elementy terapii behawioralno-poznawczej: ćwiczenia percepcji normy, wprowadzenie do analizy tzw. trudnej sytuacji, przygotowanie do autoinstrukcji, aż po opracowania zestawu blokujących autostwierdzeń i ćwiczeń samoobserwacji .
-
Każda grupa powinna realizować własny terapeutyczny program uzależniony od wyników diagnozy i dostosowany do indywidualnych potrzeb uczestników. Żadna z form terapii nie będzie skuteczna jeśli będzie realizowana w izolacji . Jedynie kompleksowe podejście daje szansę na poprawę funkcjonowania osób z ADHD we wszystkich obszarach, w których to funkcjonowanie to jest zaburzone.
Obszerne fragmenty artykułu Ireny Sosin z Biuletynu Polskiego Towarzystwa Dysleksji (patrz zakładka publikacje)
Bibliografia:
-
Bernstein B.: Socjolingwistyczne ujęcie procesu socjalizacji. Uwagi dotyczące podatności na oddziaływania szkoły. W: G. Shugar, M. Smoczyńska (red.) Badania nad rozwojem dziecka. Warszawa 1980
-
Ellis A., Young J., Lockwood G., Cognitive therapy and rational-emotive therapy: A dialogue. Journal of Cognitive Psychotherapy, 1 (4), 1987
-
Frączek A.: Przesłanki i zasady modyfikacji agresywnego zachowania się W: A.Frączek (red.) Z zagadnień psychologii agresjii, Ossolineum 1980
-
Gry i ćwiczenia grupowe, W: Zeszyty problemowo-metodyczne” nr 5, MoiW 1987
-
Jak żyć z ludźmi. Program profilaktyczny dla mlodzieży. MEN 1989
-
Kanfer F.H., Helping People Change, tłumaczenie P.Łapiński Nowiny Psychologiczne nr 4-5 1985
-
Praszkier R., Różycka A., Bliskie spotkania. Rzecz o treningu grupowym. Warszawa 1983