"Eirene" - Centrum Diagnozy i Terapii Zaburzeń Neurorozwojowych 

Pomoc psychoterapeutyczna

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

Poznawczo-behawioralny trening zmiany nastawień – wprowadzenie do terapii.

• Dwudziestego piątego lipca 2007 roku zmarł znany nowojorski psychoterapeuta dr Albert Ellis, twórca racjonalno-emotywnej psychoterapii. Doktor Ellis był pierwszym terapeutą, który podkreślał wpływ naszych myśli i postaw na uczucia i zachowania. W latach pięćdziesiątych jego koncepcja była absolutnie rewolucyjna jeśli się uwzględni kontekst królującej wówczas psychoanalizy. Jego cenny wkład w modną obecnie terapię poznawczo-behawioralną niekiedy jest pomijany, a przecież to doktor Albert Ellis opracował koncepcję i wykreował formę psychoterapii, akcentującą rolę negatywnych monologów wewnętrznych zawierających imperatywy „muszę” i „powinienem” np. „muszę we wszystkim być idealny” oraz akcentujących irracjonalne przekonania w wielu sferach problemów emocjonalnych. Doktor Ellis opublikował ponad pięćdziesiąt książek na temat racjonalno-emotywnego podejścia, wielokrotnie też zdobywał amerykańskie nagrody dla najskuteczniejszego psychoterapeuty. Myśląc o terapii poznawczo-behawioralnej warto o Nim pamiętać.

• W latach sześćdziesiątych dr Aaron Beck zaadaptował wspomniane koncepcje i techniki terapeutyczne do pracy klinicznej nad depresją, opisał różne aspekty psychiki pacjenta, między innymi negatywny obraz samego siebie , świata i przyszłości. Nazwał ją terapią poznawczą, która koncentruje się przede wszystkim na tym, by pomóc pacjentowi zmienić jego negatywne , dezadaptacyjne wzory myślenia. Jest usystematyzowana, krótkoterminowa i zorientowana na teraźniejszość, nastawiona na rozwiązywanie aktualnych problemów .

• Model poznawczy terapii opiera się na przekonaniu, że zniekształcone i nieprzystosowawcze myślenie ( wpływające na nastrój i zachowanie pacjenta) jest nieodłączną cechą wszystkich zaburzeń psychicznych. Dlatego tylko realistyczna ocena rzeczywistości i zmiana myślenia prowadzi do poprawy nastroju i zachowania, a utrzymująca się poprawa jest wynikiem zmiany głębokich przekonań pacjenta, z powodu których z trudem przystosowuje się do dziejącej się rzeczywistości.

• Terapia poznawcza stała się jedną z najszerzej stosowanych i najdokładniej zbadanych naukowo form psychoterapii na świecie. Jak wykazały wyniki badań longitudinalnych , opartych o neuroobrazowanie mózgu ,stosowanie technik poznawczo-behawioralnych zmienia trwale struktury mózgu odpowiedzialne za dobry nastrój i poczucie spełnienia i szczęścia. Najnowsze badania naukowe wskazują na fakt, że terapia ta zmienia chemiczne procesy w obrębie zwojów nerwowych w mózgu.

• L. Baxter, J.Schwartz i K.Bergman z UCLA School of Medicine posługując się pozytronową tomografią emisyjną ( PET – positron emission, tomography ) oceniali zmiany metabolizmu mózgu w dwóch grupach pacjentów przed i po terapii i nie ma wątpliwości co do tego, że terapia poznawczo-behawioralna pomaga ludziom , zmieniając chemię i architekturę połączeń neuronów w mózgu.^[1]

• Podstawowa zasada terapii poznawczej brzmi : na początku zawsze jest akt poznawczy, myśl, percepcja- nasze myśli mają decydujący wpływ na to jak się czujemy . Możemy wpływać na to jak myślimy i dzięki temu zmieniać nasze samopoczucie psychiczne. Możemy także dzięki technikom CBT ( cognitive behavioural therapy ) zmieniać nasze zachowanie.

• Poznawczo –bahawioralny trening zachowań realizowany jest według następującej procedury:

1. Na początku zawsze psychoedukacja czyli wyjaśnienie modelu poznawczego

   • Nasze emocje i zachowania pozostają pod wpływem sposobu, w jaki spostrzegamy zdarzenia. Nasze uczucia zależą nie tyle od sytuacji , co od sposobu w jaki ją konstruujemy i interpretujemy, co o niej myślimy. Myśli, które pojawiają się w danej sytuacji są tzw. myślami automatycznymi. Najczęściej są szybkie , krótkie i nie zdajemy sobie sprawy z ich istnienia, ale uświadamiamy sobie następujące po nich emocje. W rezultacie bezkrytycznie przyjmujemy je za prawdę i reagujemy nawykowo , czasem inaczej niż naprawdę chcielibyśmy.

2. Trening rozpoznawania automatycznych myśli.

• Rozpoznawania automatycznych myśli można się nauczyć, śledząc zmiany nastroju. Kiedy zauważymy u siebie zmianę emocji, zastanówmy się Co przed chwilą przyszło mi na myśl?

3. Ocena automatycznych myśli.

• W pewnym stopniu proces ten odbywa się automatycznie. Jeśli okaże się, że dana interpretacja jest błędna i skorygujemy ją, prawdopodobnie zauważymy poprawę nastroju. Oznacza to, że poddanie dysfunkcjonalnych myśli racjonalnej refleksji, zazwyczaj wpływa na zmianę emocji

• W czasie terapii pacjent uczy się jak oceniać prawdziwość automatycznych myśli

4. Rozpoznawanie przekonań

• Rodzaj automatycznych myśli, które decydują o jakości naszych emocji uzależniony jest od wewnętrznych przekonań

• Od dzieciństwa formułujemy przekonania dotyczące nas samych i naszych światów ( indywidualne wyobrażenia o otaczającym świecie ). Te tzw. przekonania kluczowe ukształtowały się we wczesnym dzieciństwie, kiedy nie posiadaliśmy jeszcze refleksyjnej świadomości i kiedy przekonania osób znaczących ( rodziców, dziadków, opiekunów i innych osób ) stawały się naszymi przekonaniami.

• Przekonania kluczowe kształtują opinie dotyczące sytuacji, a te z kolei wpływają na rodzaj automatycznych myśli, które decydują o tym jak się czujemy emocjonalnie i w związku z tym jak się zachowujemy.

• Jedynie rozpoznanie kluczowych przekonań i zmiana ich, może spowodować zmianę pojawiających się automatycznych myśli, a te z kolei mogą wpłynąć na zmianę naszych uczuć i w związku z tym na zmianę zachowań.

• Przy użyciu bardzo wielu różnych metod terapeuta poznawczo-behawioralny uczy pacjenta jak weryfikować prawdziwość wybranych przekonań , a następnie inaczej interpretować zdarzenia . Im dalej sięga zmiana najgłębszych przekonań tym mniejsze jest prawdopodobieństwo nawrotu problemu

Obszerny fragment artykułu Ireny Sosin przygotowany na potrzeby studentów studiów podyplomowych na Wydziale Nauk Medycznych Mazowieckiej Uczelni Medycznej (patrz zakładka publikacje)

Literatura:

Aaron T. Beck (2005) Psychoterapia poznawcza w teorii i praktyce GWP

David M. Clark, Christopher G. Fairburn ( 2006 ) Terapia poznawczo-behawioralna, badania naukowe i praktyka kliniczna, Alliance Press, Gdynia