"Eirene" - Centrum Diagnozy i Terapii Zaburzeń Neurorozwojowych 

Poznawczo behawioralny trening zmiany nastawień - wprowadzenie do terapii

Irena Sosin

Dwudziestego piątego lipca 2007 roku zmarł znany nowojorski psychoterapeuta dr Albert Ellis, twórca racjonalno-emotywnej psychoterapii. Doktor Ellis był pierwszym terapeutą, który podkreślał wpływ naszych myśli i postaw na uczucia i zachowania. W latach pięćdziesiątych jego koncepcja była absolutnie rewolucyjna jeśli się uwzględni kontekst królującej wówczas psychoanalizy. Jego cenny wkład w modną obecnie terapię poznawczo-behawioralną niekiedy jest pomijany, a przecież to doktor Albert Ellis opracował koncepcję i wykreował formę psychoterapii, akcentującą rolę negatywnych monologów wewnętrznych zawierających imperatywy „muszę” i „powinienem” np. „muszę we wszystkim być idealny” oraz akcentujących irracjonalne przekonania w wielu sferach problemów emocjonalnych. Doktor Ellis opublikował ponad pięćdziesiąt książek na temat racjonalno-emotywnego podejścia, wielokrotnie też zdobywał amerykańskie nagrody dla najskuteczniejszego psychoterapeuty. Myśląc o terapii poznawczo-behawioralnej warto o Nim pamiętać.

W latach sześćdziesiątych dr Aaron Beck zaadaptował wspomniane koncepcje i techniki terapeutyczne do pracy klinicznej nad depresją, opisał różne aspekty psychiki pacjenta, między innymi negatywny obraz samego siebie , świata i przyszłości. Nazwał ją terapią poznawczą, która koncentruje się przede wszystkim na tym, by pomóc pacjentowi zmienić jego negatywne , dezadaptacyjne wzory myślenia. Jest usystematyzowana, krótkoterminowa i zorientowana na teraźniejszość, nastawiona na rozwiązywanie aktualnych problemów .

Model poznawczy terapii opiera się na przekonaniu, że zniekształcone i nieprzystosowawcze myślenie ( wpływające na nastrój i zachowanie pacjenta) jest nieodłączną cechą wszystkich zaburzeń psychicznych. Dlatego tylko realistyczna ocena rzeczywistości i zmiana myślenia prowadzi do poprawy nastroju i zachowania, a utrzymująca się poprawa jest wynikiem zmiany głębokich przekonań pacjenta, z powodu których z trudem przystosowuje się do dziejącej się rzeczywistości.

Terapia poznawcza stała się jedną z najszerzej stosowanych i najdokładniej zbadanych naukowo form psychoterapii na świecie. Jak wykazały wyniki badań longitudinalnych , opartych o neuroobrazowanie mózgu ,stosowanie technik poznawczo-behawioralnych zmienia trwale struktury mózgu odpowiedzialne za dobry nastrój i poczucie spełnienia i szczęścia. Najnowsze badania naukowe wskazują na fakt, że terapia ta zmienia chemiczne procesy w obrębie zwojów nerwowych w mózgu.

L. Baxter, J.Schwartz i K.Bergman z UCLA School of Medicine posługując się pozytronową tomografią emisyjną ( PET – positron emission, tomography ) oceniali zmiany metabolizmu mózgu w dwóch grupach pacjentów przed i po terapii i nie ma wątpliwości co do tego, że terapia poznawczo-behawioralna pomaga ludziom , zmieniając chemię i architekturę połączeń neuronów w mózgu.[1]

Podstawowa zasada terapii poznawczej brzmi : na początku zawsze jest akt poznawczy, myśl, percepcja- nasze myśli mają decydujący wpływ na to jak się czujemy . Możemy wpływać na to jak myślimy i dzięki temu zmieniać nasze samopoczucie psychiczne. Możemy także dzięki technikom CBT ( cognitive behavioural therapy ) zmieniać nasze zachowanie.

Poznawczo –bahawioralny trening zachowań realizowany jest według następującej procedury:

1. Na początku zawsze psychoedukacja czyli wyjaśnienie modelu poznawczego

   • Nasze emocje i zachowania pozostają pod wpływem sposobu, w jaki spostrzegamy zdarzenia. Nasze uczucia zależą nie tyle od sytuacji , co od sposobu w jaki ją konstruujemy i interpretujemy, co o niej myślimy. Myśli, które pojawiają się w danej sytuacji są tzw. myślami automatycznymi. Najczęściej są szybkie , krótkie i nie zdajemy sobie sprawy z ich istnienia, ale uświadamiamy sobie następujące po nich emocje. W rezultacie bezkrytycznie przyjmujemy je za prawdę i reagujemy nawykowo , czasem inaczej niż naprawdę chcielibyśmy.

2. Trening rozpoznawania automatycznych myśli.

• Rozpoznawania automatycznych myśli można się nauczyć, śledząc zmiany nastroju. Kiedy zauważymy u siebie zmianę emocji, zastanówmy się Co przed chwilą przyszło mi na myśl?

3. Ocena automatycznych myśli.

• W pewnym stopniu proces ten odbywa się automatycznie. Jeśli okaże się, że dana interpretacja jest błędna i skorygujemy ją, prawdopodobnie zauważymy poprawę nastroju. Oznacza to, że poddanie dysfunkcjonalnych myśli racjonalnej refleksji, zazwyczaj wpływa na zmianę emocji

• W czasie terapii pacjent uczy się jak oceniać prawdziwość automatycznych myśli

4. Rozpoznawanie przekonań

• Rodzaj automatycznych myśli, które decydują o jakości naszych emocji uzależniony jest od wewnętrznych przekonań

• Od dzieciństwa formułujemy przekonania dotyczące nas samych i naszych światów ( indywidualne wyobrażenia o otaczającym świecie ). Te tzw. przekonania kluczowe ukształtowały się we wczesnym dzieciństwie, kiedy nie posiadaliśmy jeszcze refleksyjnej świadomości i kiedy przekonania osób znaczących ( rodziców, dziadków, opiekunów i innych osób ) stawały się naszymi przekonaniami.

• Przekonania kluczowe kształtują opinie dotyczące sytuacji, a te z kolei wpływają na rodzaj automatycznych myśli, które decydują o tym jak się czujemy emocjonalnie i w związku z tym jak się zachowujemy.

• Jedynie rozpoznanie kluczowych przekonań i zmiana ich, może spowodować zmianę pojawiających się automatycznych myśli, a te z kolei mogą wpłynąć na zmianę naszych uczuć i w związku z tym na zmianę zachowań.

• Przy użyciu bardzo wielu różnych metod terapeuta poznawczo-behawioralny uczy pacjenta jak weryfikować prawdziwość wybranych przekonań , a następnie inaczej interpretować zdarzenia . Im dalej sięga zmiana najgłębszych przekonań tym mniejsze jest prawdopodobieństwo nawrotu problemu

Literatura:

Aaron T. Beck (2005) Psychoterapia poznawcza w teorii i praktyce GWP

David M. Clark, Christopher G. Fairburn ( 2006 ) Terapia poznawczo-behawioralna, badania naukowe i praktyka kliniczna, Alliance Press, Gdynia