Rodzice dzieci z dysfunkcjami rozwojowymi
Praca psychologa z rodzicami ucznia jąkającego się.
Psycholog pracujący z rodzicami dziecka jąkającego się powinien spotkać się z jak największą liczbą członków rodziny, aby uzyskać pełny obraz jej funkcjonowania, ponieważ poprawa płynności mówienia i funkcjonowania ucznia uzależniona jest od sposobu funkcjonowania całej rodziny.
Psycholog powinien popatrzeć na problem z perspektywy wszystkich członków rodziny, uwzględniając ich możliwości i potrzeby , jednak priorytetowo oczywiście powinien traktować ucznia jąkającego się. Trzeba pamiętać, że nie wolno stanąć po stronie żadnego z członków rodziny.
Spotkania z rodzicami powinny odbywać się co 2-3 tygodnie lub częściej w miarę potrzeb i rozwoju sytuacji. Sesja tradycyjnie trwa od 45 do 60 minut
Cele główne pracy z rodzicami dziecka jąkającego się:
-
Akceptacja dziecka i jego problemów
-
Zapewnienie dziecku w rodzinie poczucia bezpieczeństwa bez względu na to czy się jąka , czy nie.
Tematy spotkań realizowanych w pracy z rodzicami:
-
Praca psychoedukacyjna, której efektem ma być nauka rozpoznawania własnych uczuć i umiejętność radzenia sobie z nimi.
Poczucie winy
Bardzo często rodzice czują się winni za to, że dziecko się jąka. Problem szczególnie wtedy jest silny, gdy w rodzinie któregoś z rodziców występowało jąkanie lub, gdy rodzic miał lub ma również takie problemy.
Jeśli rodzice wcześniej sądzili, że dziecko wyrośnie z tej niepłynności mowy, a tak się nie stało – winią siebie za to, że wcześniej nie udali się do specjalisty.
Rodzice bardzo często łączą jąkanie dziecka z jakimś trudnym , emocjonującym wydarzeniem np. przeprowadzką, kłótnią, rozwodem i obwiniają się o to.
Uwaga, ważne!
Jąkanie powstaje w wyniku wielu czynników , dlatego nie trzeba doszukiwać się przyczyn w jednym wydarzeniu i obwiniać się.
Gniew
Często rodzice rozpaczliwie zadają sobie i innym pytanie – Dlaczego to właśnie spotkało mnie i moje dziecko? Uporczywość takich myśli powoduje łatwość generowania złości i gniewu oraz nieświadome przenoszenie tych uczuć na innych członków rodziny, sąsiadów, kolegów dziecka.
Często rodzice dziecka jąkającego się obwiniają inne osoby za to, że zraniły ich dziecko. Często rzeczywiście tak się dzieje, ale jest dużo sytuacji , w których jąkające się dziecko ( szczególnie w systemie nadopiekuńczej rodziny ) swoim zachowaniem sprowokowało innych do nieakceptowanych zachowań .
Praca z rodzicami doświadczającymi gniewu i złości jest ważnym elementem terapii, ponieważ uczucia te nie wspierają dziecka, lecz blokują jego harmonijny rozwój.
Rozczarowanie
W jąkaniu dziecka rodzice upatrują przyczyn wszelkich kłopotów życiowych. Wiedza, że wada ta może przeszkodzić lub uniemożliwić tzw. sukces życiowy dziecka jest przyczyną dominującego uczucia rozczarowania i porażki rodzicielskiej. Nie wpływa to pozytywnie na funkcjonowanie dziecka w rodzinie, może też wzmocnić mechanizm samospełniających się proroctw.
Ból
Rodzice dziecka jąkającego się nie mogą uchronić je przed zranieniem psychicznym. Sami więc bardzo cierpią, obserwując jak trudno jest radzić mu sobie z problemem niepłynności mowy.
Rodzice dziecka jąkającego się potrzebują wsparcia, sami rzadko radzą sobie dobrze z tym problemem.
Zakłopotanie
Rodzice często martwią się za dziecko. Wstydzą się jąkania własnego dziecka, wstydzą się , że mają takie dziecko. Są przekonani, że wszyscy oceniają ich ze względu na sposób mówienia dziecka ,i że w związku z tym oceny te są negatywne. Wyobraźnia podpowiada im rzeczy najgorsze. Martwią się o przyszłość dziecka i o przyszłość swojej rodziny . Często funkcjonują na granicy wytrzymałości emocjonalnej. Wielu z nich potrzebuje pomocy , bo rozwinęła się już osobowość skompensowana lękowo i histerycznie, nierzadko osobowość neurotyczna.
-
Praca psychoedukacyjna skierowana na akceptację dziecka oraz rozumienie i akceptację jego problemów
Co czuje moje dziecko?
Rodzice powinni nauczyć się empatii i zrozumieć fakt, ze dziecko jąkające się nie zawsze odczuwa z tego powodu niepokój , zakłopotanie, wstyd. Często tylko rodzice mają z tym problem, bo dziecko nie spełniło ich oczekiwań co do doskonałości.
Co mogę zrobić dla mojego dziecka?
- Rodzice mogą pomóc dziecku czuć się dobrze ze swoją wadą, ale aby tak było najpierw sami muszą zaakceptować ten stan.
- Rodzice powinni słuchać tego co dziecko mówi , a nie jak mówi. Szczere zainteresowanie treścią rozmowy spowoduje, że nie zauważysz, że Twoje dziecko się jąka
-
Rady dla rodziców dzieci jąkających się
- Obserwuj w jakich sytuacjach jąkanie nasila się i czy ma charakter stały czy przejściowy
- Wzmocnij poczucie bezpieczeństwa dziecka , zadbaj o życzliwą, akceptującą atmosferę
- Słuchaj cierpliwie, co dziecko mówi , nie przerywaj, nie pospieszaj
- Mów spokojnie, łagodnie, bez pośpiechu
- Zachęcaj do śpiewu i śpiewaj razem z dzieckiem
- Poświęć dziecku więcej czasu na wspólne rozmowy, zabawy , spacery i inne ważne sprawy
- Ogranicz lub zrezygnuj w ogóle z oglądania programów TV i filmów wyzwalających strach i agresję
-Ogranicz krytyczne uwagi i kary, zrewiduj wymagania wobec dziecka, bo być może przekraczają one jego możliwości
- Skorzystaj z pomocy specjalisty balbutologa i innych niezbędnych terapii np. terapii przełamującej lęk i stres
-
Nie wolno!
- Robić z jąkania rodzinnego problemu
- Kierować uwagi dziecka na sposób w jaki mówi
- Stosować uwag typu: mów powoli, powtórz to jeszcze raz, nie denerwuj się
- Nazywać każdej niepłynności jąkaniem
- Zawstydzać, okazywać zniecierpliwienia, wyśmiewać
Teorie tłumaczące przyczyny jąkania można podzielić na sześć podstawowych grup:
- teorie rozwojowe/lingwistyczne
- teorie lingwistyczne
- teorie neurotyczne
- teorie psychologiczne
- teorie fizjologiczne
- teorie cybernetyczne
Jak twierdzi Charles van Riper, jeden z najwybitniejszych znawców problematyki – jąkanie pojawia się, gdy wystąpi brak koordynacji między aparatem oddechowym, fonacyjnym oraz artykulacyjnym. Takim zaburzeniom koordynacji towarzyszy stan nadmiernej pobudliwości nerwowej, dlatego niektórzy badacze jąkanie definiują jako „nerwicę mowy”.
Jąkanie staje się nerwicą, gdy dziecko uświadamia sobie swoje zahamowania w mówieniu. Jak samospełniająca się przepowiednia występuje wówczas oczekiwanie na niepowodzenia w mówieniu i dominujący lęk przed mówieniem. Jako wtórny objaw pojawia się nadmierna samokontrola procesu mówienia i rosnące przekonanie, że jąkanie jest zagrażające .( coś na co nie mamy wpływu, a co uniemożliwia funkcjonowanie i realizację zadań życiowych )
Co psychologa i nauczyciela powinno zaniepokoić w opinii psychopedagogicznej dotyczącej wczesnoszkolnych problemów ucznia?
Jeśli Twój uczeń na etapie nauczania wczesnoszkolnego miał kłopoty z nauką czytania i pisania określone w opinii psychopedagogicznej jako dysleksja rozwojowa ,
- a teraz dobrze czyta i pisze poprawnie ,
lub
stwierdzono u niego zespół nadpobudliwości psychoruchowej,
- a teraz zachowuje się spokojnie ( nie wychodzi z ławki, nie biega po klasie itp. ) - pamiętaj , że:
-
Z dysleksji się nie wyrasta
- W gimnazjum i liceum Twój uczeń z dysleksją może mieć kłopoty z gromadzeniem i selekcjonowaniem informacji
- Trudności w posługiwaniu się słownikami encyklopedycznymi i leksykonami
- Trudności w analizowaniu tekstów literackich szczególnie poetyckich
-Trudności w wypowiadaniu się i w dyskusji
- Trudności w notowaniu, streszczaniu i opowiadaniu
-
Wymuszanie praworęczności jest bardzo niebezpieczne
- Jeśli w opinii jest informacja stwierdzająca jednorodną formułę lateralizacji – lewostronną, a Twój uczeń pisze prawą ręką , to oznacza, że z nieznanych nam powodów wymuszono u niego praworęczność. Taka sytuacja jest bardzo niekorzystna i nawet niebezpieczna dla ucznia :
- może pojawić się duża niepłynność mowy diagnozowana jako jąkanie o cechach trwałego zaburzenia !
- mogą się wówczas ujawnić duże kłopoty w funkcjonowaniu szkolnym na poziomie umiejętności czytania i pisania takie jak u dyslektyków
- duże kłopoty natury emocjonalnej idące nawet w kierunku silnego neurotyzmu
-
Nadpobudliwość psychoruchow może przejawiać się w:
- dużych trudnościach w precyzyjnym wypowiadaniu się w mowie i piśmie
- poczuciu braku osiągnięć, niespełnienia własnych celów ( niezależnie od tego, ile ktoś naprawdę osiągnął )
- trudnościach z organizacją
- skłonności do mówienia tego, co przyjdzie do głowy bez rozważenia stosowności danej uwagi i jej ewentualnych skutków
- niecierpliwości , skłonności do frustracji
- skłonności do niepotrzebnego i ciągłego zamartwiania się
- tendencji do wyszukiwania urojonych grożących niebezpieczeństw z jednoczesnym lekceważeniem rzeczywistych zagrożeń
- tendencji do zaburzeń nastroju i depresji
- silnych napięć o charakterze spastycznym wyrażających się w niepłynności mowy z tendencjami do utrwalenia nawykowego jąkania się
Irena Sosin