Uczeń z dysleksją w szkole
Marta Bogdanowicz, Anna Adryjanek
„Uczeń z dysleksją w szkole – poradnik nie tylko dla polonistów”
Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON 2004r.
No i stało się. Mamy kolejną , ciekawą książkę z zakresu problematyki specyficznych trudności szkolnych. Tym razem osadzoną w realiach funkcjonowania ucznia z dysleksją w szkole ponadgimnazjalnej, ze szczególnym uwzględnieniem funkcjonowania na lekcjach języka polskiego. Na temat dysleksji napisano już bardzo wiele. Wydawać by się mogło, że jest to obszar dobrze przez nas poznany. Mimo to problematyka specyficznych trudności pozostaje wciąż nie do końca wyjaśniona i im więcej wiedzy na jej temat posiadamy, tym bardziej zaskakują nas jej paradoksy i zagadki.
Treść książki „Uczeń z dysleksją w szkole” podzielona jest na dwie części. Pierwsza to teoretyczne wprowadzenie prof. Marty Bogdanowicz założycielki Polskiego Towarzystwa Dysleksji i wiceprzewodniczącej Europejskiego Towarzystwa Dysleksji. To prawdziwe kompendium współczesnej wiedzy o specyficznych trudnościach w uczeniu się czytania i pisania. Uporządkowana, przejrzyście zaprezentowana problematyka nie tylko ułatwia dobre przyswajanie wiadomości ale pobudza do refleksji i wielotorowego myślenia a także krytycznego podejścia. Ciekawie zredagowana daje możliwości sprawdzenia nabytej wiedzy w praktyce.
Czytelnik dowiaduje się nie tylko tego, co to są specyficzne trudności w nauce, ale także jakie miejsce zajmują w medycznych klasyfikacjach, jak i kiedy te trudności rozpoznajemy, od jak dawna są znane, kto i kiedy może je rozpoznać oraz jak wpływają na życie rodzinne, jak zmieniają funkcjonowanie i proces uczenia się różnych umiejętności potrzebnych w życiu codziennym.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt umieszczenia wyjaśnienia różnicującego specyficzne trudności w nauce czytania i pisania od tzw. zwykłych trudności uwarunkowanych istnieniem przyczyn biopsychicznych, środowiskowych czy dydaktycznych. Diagnoza różnicowa przysparza specjalistom zajmującym się dysleksją wielu problemów , a źle przeprowadzona stanowi często przyczynę wielu nieporozumień i w konsekwencji nieprawidłowo napisanych programów terapeutycznych. Istnieje bowiem nadmierna tendencja do upraszczania diagnozy różnicowej: albo dysleksja albo istniejąca wada zmysłu.
Profesor M. Bogdanowicz wyraźnie zaznacza w części teoretycznej fakt, że możliwe jest jednocześnie rozpoznanie dysleksji przy istniejącej wadzie zmysłu . Dotyczy to tych przypadków, w których dziecko wykazuje znacznie głębsze zaburzenia czytania i pisania niż przewidywane przy danej wadzie . Przyczyną tego stanu rzeczy mogą być towarzyszące zaburzenia rozwoju innych funkcji odpowiedzialnych za rozwój umiejętności czytania i pisania niż te, których dotyczy wada zmysłu.
Przyczyny niepowodzeń w nauce czytania i pisania przedstawione są w książce przy pomocy przejrzystego diagramu i szczegółowego opisu wyjaśniającego.
Podstawą do rozpoznania dysleksji może być jej definicja z 1994r opublikowana przez Międzynarodowe Towarzystwo Dysleksji imienia Ortona (USA).
Definicję tę dobrze znają diagności, terapeuci, nauczyciele, także rodzice dzieci z dysleksją, ale nie zawsze definicja ta jest prawidłowo rozumiana i interpretowana. Dobrze więc się stało, że książka zamieszcza komentarz prof. M.Bogdanowicz wyjaśniający jak należy definicję tę rozumieć i jakie z niej wynikają konsekwencje diagnostyczne i terapeutyczne.
Książka zawiera ciekawe rozwiązania redakcyjne . Na przykład trudne zagadnienia ujęte są w formę bogato ilustrowanego wykładu, w którym informacje najciekawsze, najważniejsze, najbardziej zaskakujące, oznaczone są kolorem lub znakiem ostrzegawczym z wykrzyknikiem a czasem ilustracją wykonaną przez ucznia z dysleksją ( uzdolnionego plastycznie wychowanka Anny Adryjanek ). Nie sposób ich pominąć, nawet pobieżne , wstępne czytanie zwraca uwagę na istotę omawianego problemu oraz na sposoby i możliwości oddziaływań korygujących.
Nie sposób także wymienić wszystkiego, na co należy zwrócić uwagę w części teoretycznej . Parafrazując, można by powiedzieć, że czytelnik odnajdzie tam wszystko to, co chciałby wiedzieć o dysleksji oraz to, o co boi się zapytać .
Dowie się więc jak nazywać przypadki specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu? Jakie są objawy dysleksji i czy objawy te zawsze są takie same? Kiedy i czym się różnią? Co jest przyczyną dysleksji oraz jak ją diagnozować? Co robić, gdy mamy ucznia z dysleksją? I w końcu, czy uczeń z dysleksją jest uprzywilejowany czy wręcz przeciwnie?
Otwarty na nowe propozycje zbiór dwudziestu czterech paradoksów dysleksji zamieszczony w rozdziale 4 części pierwszej pokazuje z jak rozległą i niezgłębioną problematyką mamy do czynienia .
Niezwykle interesująca jest również druga część książki, napisana przez Annę Adryjanek nauczycielkę języka polskiego pracującą z uczniami z dysleksją. Pomysł omawiania problemów praktycznych na bazie analizy przypadku uważam za bardzo dobry . Czytelnik może skorzystać z proponowanego wzoru i samodzielnie na bazie tej swoistej matrycy tworzyć profile osobowości oraz charakterystyki trudności swoich uczniów. W dalszej części autorka szczegółowo wyjaśnia terminy używane w opiniach poradni psychologiczno-pedagogicznych , odkodowuje w ten sposób hermetyczny i często niezrozumiały dla nauczycieli i wychowawców specyficzny język .
Ostatnia część poradnika to omówienie specyficznych trudności w aspekcie kompetencji kształtowanych na lekcjach języka polskiego w szkole ponadgimnazjalnej. O ile problematyka trudności szkolnych małego dziecka jest dosyć dobrze uświadamiana i rozpoznawana to z tzw. starszym uczniem z dysleksją jest nie mało kłopotu. Uczniowie tacy mają duże problemy we wszystkich czynnościach pracy z tekstem ; nie potrafią gromadzić, selekcjonować i wykorzystywać różnych źródeł informacji, z trudem posługują się słownikami i wydawnictwami encyklopedycznymi, często nie radzą sobie z analizą tekstu literackiego, nie potrafią też dokonywać korekty własnych tekstów. A nauczyciele często nie wiedzą czy jest to objaw złej woli, lenistwa czy może specyficznych trudności. Anna Adryjanek podaje gotowe, sprawdzone propozycje pracy indywidualnej z uczniem z dysleksją oraz prezentuje metody pracy grupowej w systemie lekcyjnym. Wykorzystuje przy tym nowoczesne techniki pracy umysłowej .
Zachęcam czytelnika również do dokładnego przeczytania aneksu, w którym odnaleźć można gotowe recepty na dobre czytanie i pisanie.
Na uznanie również zasługuje umieszczenie na końcu publikacji indeksu ważnych i trudnych terminów.
Podsumowując, trzeba przyznać, że książka M. Bogdanowicz i A. Adryjanek jest bez wątpienia cenną pozycją na naszym rynku, dającą nauczycielom i terapeutom nie tylko konkretne techniki pracy z uczniem z dysleksją, ale też ich rzetelne teoretyczne uzasadnienie. Jest książką pisaną z dużym szacunkiem dla czytelnika , o czym świadczy precyzyjne wyjaśnianie wszystkich terminów związanych z tą bardzo trudną problematyką oraz z wielkim szacunkiem dla ucznia z dysleksją – częste podkreślanie mocnych stron ucznia, usilne zwracanie uwagi na diagnozę pozytywną. To książka, która po raz kolejny poruszyła tak znane, a jednak ciągle obce aspekty dysleksji.
Klarowna, przystępna, zawierająca mnóstwo cennych informacji.
Warto ją mieć.
Irena Sosin